Dziś będzie o dziejach rolniczej wsi oddalonej 25 kilometrów na południowy zachód od Kołobrzegu. Są to tereny nizinne z ciekiem wodnym zasilającym Mołstową, która jest dopływem Regi. Ciek ten nazywa się Wkra. Miejscowość pojawia się w dokumentach jako Jorewino w 1224 roku. W 1227 roku jest Gorewino, która to nazwa była twórczo „rozwijana” przez niemieckich kancelistów, sporządzających określone dokumenty jako Gorauino, Gorauin, Ghorauin, Gervin, Gorvin, Garuin. Na mapie Lubinusa z 1618 roku występuje Gerwin . Do 1945 roku przetrwała ta nazwa ale w postaci „Gervin”, a więc według brzmienia dokumentu z 1329 roku. Według dr A. Chludzińskiego, powstała ona od nazwy osobowej „Gorawa”, czyli ten, który jest z gór, ewentualnie wygląda jak góra. Istnieje także możliwość, że podstawą utworzenia nazwy miejscowości była nazwa osobowa „Gorzewa”, od czasownika gorzeć, czyli palić. Po wojnie obowiązywały dwie nazwy: Gorawino i Górawino. Początkowo używano nazwy nawiązującej do góry, ale później wybrano formę starszą, rzec by można – oryginalną, czyli Gorawino.

Na terenie wsi przed wojną znaleziono topory krzemienne i dwa topory kamienne z epoki kamienia łupanego. Nie udało mi się odnaleźć szerszych informacji na temat grodziska w Gorawinie, natomiast taki obszar archeologiczny się tam znajduje, a jego historia sięga VII wieku (wzmiankuje o nim m.in. J. Olczak oraz K. Siuchniński w artykule „Typologia wczesnośredniowiecznych grodzisk Pomorza Środkowego”). Jorewino pojawia się już w 1224 roku w dokumencie księżny Anastazji (wdowy po księciu pomorskim Bogusławie I i córce polskiego księcia Mieszka III Starego). Władczyni przenosi własność m.in. tej wsi na klasztor w Białobokach założony pomiędzy 1176 a 1180 rokiem przez księcia Kazimierza I. 12 października 1227 roku nadanie to potwierdza książę Warcisław III. Jak zauważa M. Vollack, Gorawino było miejscowością, o którą spór toczyły norbertanki z Trzebiatowa i to im młody książę pomorski nadał włości, gdyż klasztor w Trzebiatowie założyła jego matka, duńska księżniczka Ingardis. W 1262 roku Gorawino zostało potwierdzone przez księcia Barnima I jako wieś podległa klasztorowi w Białobokach. Nie jest do końca pewna dalsza historia tego nadania, gdyż w 1276 roku przychody z Gorawina wymieniane są jako przynależne kapitule kołobrzeskiej. Mogło wszakże być jednak i tak, że miejscowość podlegała klasztorowi, ale udział w jej dochodach mieli kołobrzescy kanonicy, podobnie jak to miało miejsce w przypadku Klasztoru Staromiejskiego w obecnym Budzistowie (Altstadt). Z dokumentów wynika bowiem, że wieś była własnością odrestaurowanego klasztoru w Białobokach (ponowna fundacja w 1302 roku), gdyż w 1329 roku jest informacja, że rektor kościoła mariackiego w Szczecinie i opat klasztoru w Słupsku, którzy są zarządcami majątku w Białobokach, polecają zapłatę kwoty w wysokości 5580 marek zasądzonej wyrokiem sądowym wobec miasta Gryfice. W tym dokumencie wymieniane jest Gorawino. Podobnie wieś pojawia się w dokumencie z 1291 roku, gdzie wskazywane są granice władztwa prepozytów kapituły kamieńskiej i kołobrzeskiej. Mowa jest o parafii w Gorawinie i tamtejszym kościele. Ze wszystkich tych dokumentów wynika, że Gorawino jest wsią o korzeniach słowiańskich, której historia pisana sięga początków XIII wieku, a zapewne jest ona starsza i może pochodzić z przełomu XII i XIII wieku. Historia miejscowości była ściśle związana z władztwem kościelnym, zarówno klasztornym, jak i kapitulnym.

Wraz z nastaniem reformacji na Pomorzu Zachodnim w 1534 roku, dobra kościelne uległy sekularyzacji. Część z nich spieniężono, część przekazano na cele dobroczynne. W tym czasie Gorawino staje się własnością bogatego rodu pomorskiego Manteufflów. Wzmianka z 1565 roku mówi, że majątkiem tym zarządzał Peter Schley. W 1628 roku z tego majątku odprowadzono podatek m.in. za 15 koniarzy, 2 pasterzy i 2 służących. Kolejne zmiany nastąpiły po zakończeniu wojny trzydziestoletniej. Zapewne miało to miejsce po włączeniu do państwa brandenburskiego. Wówczas dokonano separacji majątków na Gorawino A i Gorawino B. Podział ten funkcjonował kilka stuleci. Nie mamy informacji o zniszczeniach wsi w okresie wojny siedmioletniej, kiedy to w okresie oblężenia twierdzy kołobrzeskiej i okupacji rosyjskiej miasta, cierpieli mieszkańcy całej Ziemi Kołobrzeskiej. W 1778 roku dochodzi do kolejnej regulacji stosunków własnościowych w Gorawinie. W 1780 roku mamy też informację, że znajdowały się tu 24 domostwa, w których mieszkało 176 osób. Kolejna regulacja stosunków prawnych w Gorawinie nastąpiła w 1825 roku w wyniku pruskich reform rolnych i polegała na zniesieniu obciążeń rolnych w ramach uwłaszczenia chłopów. Ziemie rycerskie oddzielono od chłopstwa. Kolejne zmiany nastąpiły w roku 1861. Poza dwoma majątkami powstaje trzeci, złożony jakby z samodzielnych gospodarzy-rolników, przy czym Voelker nie podaje źródła separowanego majątku. W ten sposób w jednej miejscowości funkcjonowały de facto aż trzy podmioty prawne. Majątek A i B reprezentowali jego właściciele. Podobnie było z prywatnymi włościami, wydzielonymi w tym czasie. Jak zaznacza niemiecki historyk, „termin „wieś” nie miał już żadnego znaczenia prawnego”. Przez wieki, Gorawino należało do Powiatu Gryfice. W 1818 roku znalazło się w granicach Powiatu Księstwo, do którego należał także Kołobrzeg. Powiat ten znajdował się w rejencji koszalińskiej. Gdy w 1872 roku utworzono Powiat Kołobrzesko-Karliński, Gorawino znalazło się w jego granicach. Była to naturalna reforma, likwidująca średniowieczne stosunki gospodarczo-polityczne na Pomorzu i oddawała ducha zjednoczeniowego Niemiec. Ostatnim akordem zmian własnościowych, była częściowa parcelacja tutejszych majątków w latach 1890-91, a wreszcie ich połączenie w jeden organizm polityczny lokalnego samorządu w 1895 roku. Gorawino było stolicą okręgu, który obejmował Białokury, Jarkowo i Świecie Kołobrzeskie.

W 1855 roku w Gorawinie mieszkało 355 mieszkańców, w 1871 roku 366, w 1895 roku 467, w 1905 roku 580, a w 1939 roku 559. Liczba mieszkańców rosła dzięki rozwojowi miejscowości i realizacji inwestycji. W 1878 roku otwarto tu pocztę. W 1880 roku połączono Gorawino z Kołobrzegiem utwardzoną drogą. W 1900 roku ukończono drogę do Drozdowa. Było to ważne, gdyż do tej miejscowości dochodziła kolej wąskotorowa, powstała w 1885 roku. W ten sposób mieszkańcy otrzymali wygodne połączenie ze stolicą powiatu. W 1911 droga połączyła Gorawino z Jarkowem. W 1913 roku do Gorawina dociera prąd elektryczny. W tym samym roku powstaje mleczarnia. Rozkwit Gorawina przerywa I wojna światowa. Na jej frontach ginie 18 mieszkańców wsi. Po wojnie, w miejscowości powstał pomnik na ich cześć, na którym obecnie znajduje się figura Jezusa Chrystusa. Lata po wielkiej wojnie to czas stagnacji i kryzysu gospodarczego. Nie bez powodu, jak zaznacza J. Voelker, dawną epokę wspominano jako „stare dobre czasy”. Ten sam historyk nie opisuje wysokiego poparcia na terenach wiejskich dla komunistów, a następnie tryumfu nazistów. To dzięki głosom m.in. wsi, ale nie tylko, możliwe było legalne zdobycie władzy przez NSDAP, a następnie nastanie rządów nazistowskich o charakterze totalitarnym. J. Voleker, ze zrozumiałych względów, akcentuje natomiast sytuację frontową okresu 1945 roku i tzw. „wypędzenie” tutejszych mieszkańców. Tymczasem, co należy podkreślać z punktu widzenia historii powszechnej, to drugie, nie nastąpiłoby bez tego pierwszego.

Gorawino powstało jako wieś, tzw. ulicówka, rozwinięta z owalnicy. Początkowo miała 4x5,5 km powierzchni. W 1931 roku powierzchnia miejscowości to 1145,5 hektara. Jej potencjał nie ulegał znacznemu wzrostowi, aż do II połowy XIX wieku, gdy do wsi przybyli nowi mieszkańcy. Pierwsza szkoła powstała tu w 1850 roku. Nowy budynek zbudowano w latach 1929-1930. Były tu 2 klasy i 2 mieszkania dla nauczycieli. W 1871 roku na 366 mieszkańców było tylko 16 analfabetów. Oznacza to, że 6,1% mieszkańców nie umiało czytać i pisać. W 1939 roku w trzech klasach w Gorawinie uczyło się 78 dzieci, 47 chłopców i 31 dziewczynek.

Temat kościołów i pałaców na Ziemi Kołobrzeskiej tak naprawdę wymagałby szerszego, odrębnego pracowania, gdyż te obiekty na takowe zasługują. Stąd nieco pobieżne opracowanie tej tematyki, przy czym zdaję sobie sprawę, że historia sztuki czy wyposażenie tych obiektów nie każdego musi pasjonować. Z drugiej strony, jest to historia Ziemi Kołobrzeskiej i zapewne po zakończeniu niniejszego cyklu powrócę do niej z przyjemnością. Informacja o kościele i parafii w Gorawinie pochodzi z 1291 roku. Funkcjonująca tu świątynia zapewne była niewielkich rozmiarów, typowa dla tego obszaru, jako kościół salowy, być może z wyodrębnionym prezbiterium i drewnianą wieżą, o ile w ogóle takową wzniesiono. Nie wiadomo, kiedy kościół ten przestał istnieć, natomiast nowy zbudowano prawdopodobnie jeszcze w czasie trwania wojny trzydziestoletniej. J. Volker wskazuje, że na szczycie wschodnim kościoła znajdował się napis o realizacji budowli przez Joachima Fleckela w 1644 roku. Inna znowuż informacja mówi, że świątynia powstała w 1624 roku z fundacji Wilckego von Manteuffla. I raczej ta druga informacja jest bardziej wiarygodna. Data o 20 lat późniejsza być może wynika z jakichś innych prowadzonych prac, być może po jakimś uszkodzeniu powstałym w czasie wojny trzydziestoletniej. Tego raczej już nie ustalimy. Część zachowanego tam wyposażenia pochodziła z połowy XVII wieku, w tym relief na ołtarzu, chrzcielnica w wieży, czy ambona. W 1880 roku w tej świątyni znajdowały się 2 dzwony, w tym jeden odlany przez Ernsta Kridewidta w 1693 roku w Kołobrzegu. Większy dzwon przetopiono podczas I wojny światowej. W 1923 roku do Gorawina trafił średniowieczny dzwon z Turyngii, pozyskany dzięki staraniom pastora Fryderyka Meiera. Dzwon ten przetrwał II wojnę światową, przed którą został zabrany. Obecnie znajduje się w kościele mariackim we Flensburgu.

Robert Dziemba