Overcast Clouds

10°C

Kołobrzeg

28 marca 2024    |    Imieniny: Aniela, Sykstus, Joanna
28 marca 2024    
    Imieniny: Aniela, Sykstus, Joanna

Redakcja: tel. 500-166-222 poczta@miastokolobrzeg.pl

Portal Miasto Kołobrzeg FBPortal Miasto Kołobrzeg na YT

Regionalny Portal Informacyjny Miasta Kołobrzeg i okolic

reklama

reklama

reklama

bas ustronie kołobrzeg

W połowie stycznia 1950 roku dowództwo Marynarki Wojennej przesłało do Ministerstwa Obrony Narodowej „Plan artyleryjskiej obrony wybrzeża”, w celu jego zatwierdzenia. Plan ten zakładał użycie sześciu czterodziałowych Baterii Artylerii Stałej do obrony głównych portów wybrzeża. Rejony, gdzie nie było portów, miały być ochraniane przez pułki zmotoryzowanej artylerii morskiej. Tylko niektóre założenia planu zostały zrealizowane. Między innymi pułki zmotoryzowane pozostały tylko „na papierze”, a liczbę sześciu baterii zwiększono do 11. Powodem zwiększenia liczby baterii były wnioski z wizji terenowych prowadzonych przez komisje powoływane przez dowódcę Marynarki Wojennej. Komisje te opiniowały miejsca do budowy poszczególnych BAS. W ich skład wchodzili przedstawiciele Oddziału Operacyjnego Sztabu Generalnego Marynarki Wojennej i Szefostwa Inżynierii Marynarki Wojennej. Aby dodatkowo wzmocnić ochronę kołobrzeskiego portu przed atakiem nieprzyjaciela od strony wschodniej i zapobiec ewentualnemu desantowi, zważywszy na dogodne warunki terenowe, postanowiono ulokować nową baterię w okolicy miejscowości Ustronie Morskie.
Początkowo rozważano trzy warianty umiejscowienia baterii:
- pierwszy, zakładał położenie pomiędzy Bagiczem a Ustroniem Morskim (ok. 10 km od portu); odrzucono go ze względu na brak naturalnego maskowania i niskie położenie nad poziomem morza (co ciekawe, o lotnisku w Bagiczu nie było tam nawet wzmianki);
- drugi, zakładał budowę 1,5 km na wschód od Ustronia (ok. 14 km od portu) - został ostatecznie wybrany dzięki pagórkowatej rzeźbie terenu i dużemu zalesieniu, dającemu dobre maskowanie.
- trzeci, ostatecznie odrzucony (ok. 18 km od portu i ok. 5,5 km od Ustronia); choć plusem były poniemieckie betonowe stanowiska pod działa, to sporym minusem był brak naturalnego maskowania i spora odległość od Kołobrzegu.
Ostateczne decyzje co do lokalizacji i określenie zadań operacyjno-taktycznych baterii opracowano w sierpniu 1953 roku. Wraz z zatwierdzeniem lokalizacji ruszyły prace budowlane, prowadzone głównie przez bataliony budowlane i kompanie saperów Marynarki Wojennej. Nadzór nad inwestycją sprawował początkowo Zarząd Budownictwa Wojskowego nr 6 oraz powołane Kierownictwo Robót Marynarki Wojennej nr 1 podległe Szefostwu Inżynierii Marynarki Wojennej (JW 2196). Prawdopodobnym kierownikiem (dowódcą) był kpt. Kazimierz Brągoszewski. Kierownictwo to prowadziło również prace budowlane w 17. BAS Janogród (Międzyzdroje) i 19. BAS w Kołobrzegu. Następnie, nadzór nad pracami przejęło Kierownictwo Robót Marynarki Wojennej nr 3. Dlaczego budowano obiekty baterii, choć faktycznie nie była jeszcze sformatowana? Chodziło o to, aby żołnierze, którzy mieli objąć obiekty, mogli rozpocząć używanie ich w pełnej gotowości. Z tego powodu na samym początku budowano cztery stanowiska ogniowe (SO), wieżę kierowania ogniem i centralę artyleryjską (CA). Jak podaje W. Zawadzki, uzbrojenie dla 31. BAS oraz 34. BAS na Rozewiu zamówiono w ZSRR w październiku 1953 roku.

Za początek sformowania 31. BAS w Ustroniu Morskim przyjmuje się zarządzenie szefa Sztabu Generalnego Nr 0197/Org. z 24.08.1954 r. oraz rozkaz dowódcy Marynarki Wojennej Nr 040/Org. z 06.09.1954 r. Była w nim mowa o tym, że do 1 październiku 1954 roku należy sformować 31. BAS o stanie osobowym 173 żołnierzy. Bateria z Ustronia Morskiego osiągnęła pełną gotowość bojową i weszła w skład Marynarki Wojennej. Gotowość bojowa oznaczała umieszczenie dział na stanowiskach ogniowych oraz przeprowadzenie strzelań techniczno-odbiorczych. Powyższe nie oznacza, że zakończono prace budowlane, które trwały aż do 1959 roku. Z racji ukrycia przeznaczenia, nie posługiwano się konkretną nazwą, tylko nadanym numerem jednostki wojskowej. Numer, który oficjalnie nadano, to JW 1437. Ciekawostką jest fakt, że 31. BAS była ostatnią baterią z działami 130 mm, która została wyznaczona do budowy. Jednak problemy w doborze lokalizacji pod obiekty 34. BAS, przeważyły o tym, że została oddana jako przedostatnia z kolei, wyprzedzając baterię z Rozewia.
Na terenie 31. baterii zbudowano m.in.:
- cztery Stanowiska Ogniowe (SO 1 – SO 4),
- Główny Punkt Kierowania Ogniem (GPKO),
- Zapasowy Punkt Kierowania Ogniem (ZPKO),
- Centrala Artyleryjska (CA),
- Stanowisko Dowodzenia (SD),
- 2 schrony dla reflektorów i agregatów,
- podstację transformatorową wysokiego napięcia,
- 2 magazyny amunicji.

Szefostwo Inżynierii Marynarki Wojennej nadało każdemu wybudowanemu obiektowi numer określający jego przeznaczenie oraz przynależność. Każdy BAS miał przypisany inną serię. W 31. BAS wszystkie numery przydzielono do serii 800. Początkowa „8” była wspólna, a następne odnosiły się już dokładnie do obiektów, np. numer 804 oznaczał SO nr 4, a 817 oznaczał schron reflektora.

W 31. BAS to obiekty żelbetonowe trzykondygnacyjne zbudowano na planie czworokąta. Pierwsza, najniższa kondygnacja, to pomieszczenia dla 2/3 obsługi stanowiska – prawdopodobnie podyktowane było to sporym oddaleniem SO od koszar i tym, aby obsługa nie była narażona na niebezpieczeństwo podczas przemieszczania się w czasie alarmu. Chociaż pojawiają się twierdzenia, iż trzy kondygnacje to efekt „wyciągania wniosków” przy budowie poprzednich baterii. Do najniższej kondygnacji prowadził ciąg schodów z prawej strony. Na drugiej, środkowej kondygnacji, znajdowały się dwie komory: lewa do przechowywania pocisków oraz prawa do przechowywania ładunków oraz przedsionek z aparaturą filtrowentylacyjną, podajnikami i windami amunicyjnymi. Pomiędzy najniższą a środkową kondygnacją można było się przemieszczać po drabince, bez potrzeby wychodzenia na zewnątrz. Trzecia, najwyższa kondygnacja, to działobitnia w formie ośmioboku otoczonego przedpiersiem. Tutaj znajdowała się zamontowana na stanowisku ogniowym armata B-13. Na przedpiersiu są nisze, gdzie przechowywano amunicję alarmową oraz nisze, gdzie w razie niebezpieczeństwa mogła ukryć się obsługa z działobitni. Stan załogi stanowiska, to 21 żołnierzy: 7 na poziomie środkowym, 7 na działobitni, a 7 odpoczywało w pomieszczeniach dla załogi.

Obecnie, kiedy na terenie dawnej 31. BAS funkcjonuje czynna jednostka wojskowa i nie ma dostępu do wieży znajdującej się na tym terenie, trudno jest stwierdzić, który to główny, a który to zapasowy punkt kierowania ogniem. Część badaczy twierdzi, że na terenie ogólnodostępnym jest ZPKO, a wojsko ma GPKO – a część twierdzi, że jest odwrotnie. Niestety, na żadnym z ogólnodostępnych obiektów nie zachowała się oryginalna numeracja informująca o ich dokładnej funkcji. Część obiektów, w tym wieże, budowano w oparciu o radzieckie projekty TP-102, zastosowane przy budowie 3. BAS w lokalizacji Hel-Bór. Prawdopodobnie, najpierw wybudowano wieżę i centralę artyleryjską. Początkowo, przydzielono do niej funkcję GPKO. Po czasie, gdy zbudowano drugą wieżę, pierwszą „zdegradowano” do funkcji zapasowej, a nowa otrzymała funkcję obiektu głównego. Wiadomo natomiast, że w wieży na terenie ogólnodostępnym, na górze zamontowano dalmierz DM-3 lub DM-4 oraz dalocelownik WBK-1. Co było zamontowane na wieży z terenu wojskowego, nie wiadomo. Można sądzić, że na pewno był tam dalmierz, ale czy coś jeszcze, tego nie da się ustalić (widoczna dziś dobudówka jest już współczesna).

Magazyny amunicyjne według planu były na lewym skrzydle baterii. W. Zawadzki w swoim artykule umiejscawia je ok 600 m na zachód od SO nr 1. W tym zestawieniu brakuje obiektów 819 a/b oraz 820 a/b, to jest lewej i prawej wieży obserwacji dwubocznej wraz ze schronami pogotowia. Podyktowane to było tym, że w ostatnich bateriach zrezygnowano z ich budowy. Bateria, mając do dyspozycji GPKO i ZPKO oraz radar, nie potrzebowała już tych obiektów.

Stan etatowy oraz podporzadkowanie 31. BAS ulegał zmianom na przestrzeni lat. Wspomniano już w niniejszej pracy, że w chwili sformowania baterii według etatu 35/221, załoga liczyła 173 żołnierzy. Niemniej, stan faktyczny wynosił 152 żołnierzy i 5 pracowników cywilnych. W lipcu 1955 roku utworzono w Kołobrzegu 35. Dywizjon Artylerii Nadmorskiej i podporządkowano mu 17. BAS w Janogrodzie, 19. BAS w Kołobrzegu i 31. BAS w Ustroniu Morskim. Na przełomie 1956 i 1957 roku baterie podporządkowano Dowództwu Jednostek Nadbrzeżnych. W listopadzie 1956 roku, kiedy stan osobowy wszystkich baterii nadbrzeżnych był największy, rozpoczęto proces kadrowania. Na rozkaz dowódcy Marynarki Wojennej nakazano przenieść 31. BAS z etatu 35/221 na etat 35/312, czyli poziom obsady wynosił 53 żołnierzy. Niemniej etat 35/312 jest etatem na czas pokoju, a na czas wojny obowiązywał w opisywanej baterii etat 034/119 o stanie osobowym 288 żołnierzy. W połowie 1965 roku nastąpiła zmiana podporządkowania baterii z Ustronia Morskiego. 17, 19 i 31. BAS podporządkowano 8. Flotylli Obrony Wybrzeża. Zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego nr 087/Org z 8 czerwca 1968 roku dokonano reorganizacji w jednostkach artyleryjskich marynarki wojennej, w tym 31. Baterii Artylerii Stałej z etatu nr 35/312 na 31. Baterię Artylerii Stałej 130 mm według etatu nr 35/474 o etatowym stanie osobowym 51 żołnierzy. Rok 1969 rozpoczęto od zmiany numeracji etatów związanej z wprowadzeniem systemu "ILORAZ-M", dostosowanego do maszynowego przetwarzania informacji. Również jednostki 8. Flotylli Obrony Wybrzeża zmieniły numerację. Interesująca nas bateria przeszła z etatu 35/474 na etat 31/031. Do końca jej istnienia większych zmian nie odnotowano.

Przestarzałe uzbrojenie oraz decyzje polityczne wynikające z przynależności Polski do Układu Warszawskiego zadecydowały o zlikwidowaniu 31. BAS. Rozkaz dowódcy Marynarki Wojennej Nr 034/Org. z 15.07.1974 roku dla dowódcy 8. Flotylli Obrony Wybrzeża przypieczętował los baterii. Brzmiał on następująco: baterię z Ustronia Morskiego ostatecznie rozformować do 01.11.1974 roku. Na kilku forach internetowych można przeczytać, że skład osobowy 31. BAS posłużył do utworzenia 114. baterii artylerii przeciwlotniczej w październiku 1974 roku, ale informacja ta wymaga potwierdzenia w trakcie dalszych badań.

Stojące na stanowiskach działa oraz inne wojskowe wyposażenie już dawno zostało wywiezione lub pocięte na złom. Teren jest mocno zarośnięty i nieuporządkowany. Jednak gmina Ustronie Morskie w kwietniu 2012 roku postawiła tablicę – plan 31. BAS, dzięki któremu można zwiedzać cztery stanowiska ogniowe i zobaczyć wieżę kierowania ogniem. Również w kwietniu 2012 roku członkowie stowarzyszenia „Sami Swoi” oczyścili stanowiska ogniowe z porastającej roślinności. Jednak chcąc pozwiedzać wszystkie obiekty należy zachować szczególną ostrożność i rozwagę. Bateria stanowi lokalną atrakcję turystyczną, a w ostatnich tygodniach radni Rady Gminy Ustronie Morskie postanowili podjąć dyskusję o rewitalizacji tego miejsca, które jest lokalną atrakcją turystyczną, a może stać się miejscem na mapie zimnowojennych fortyfikacji, zwłaszcza, że Kołobrzeg i 19. BAS na to szans nie mają, ze względu na pozostawanie w zasobach Wojska Polskiego.

Tomasz Łowkiewicz
Robert Dziemba

reklama

reklama

reklama

reklama

reklama

Dodaj komentarz

UWAGA!
Komentarze są prywatnymi opiniami Czytelników, za które redakcja nie ponosi odpowiedzialności. Publikowanie jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu. Jeśli jakikolwiek komentarz narusza obowiązujące prawo lub zasady współżycia społecznego, prosimy o kontakt poczta@miastokolobrzeg.pl. Komentarze niezwiązane z artykułem, naruszające regulamin lub zawierające uwagi do redakcji, będą usuwane.

Komentarze zostaną opublikowane po akceptacji przez moderatora.

Zgody wymagane prawem - potwierdź aby wysłać komentarz



Kod antyspamowy
Odśwież

Administratorem danych osobowych jest  Wydawnictwo AMBERPRESS z siedzibą w Kołobrzegu przy ul. Zaplecznej 9B/6 78-100 Kołobrzeg, o numerze NIP: 671-161-39-93. z którym możesz skontaktować się osobiście pod numerem telefonu 500-166-222 lub za pośrednictwem poczty elektronicznej wysyłając wiadomość mailową na adres poczta@miastokolobrzeg.pl Jednocześnie informujemy że zgodnie z rozporządzeniem o ochronie danych osobowych przysługuje ci prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawiania, żądania zaprzestania ich przetwarzania w zakresie wynikającym z obowiązującego prawa.

reklama