Kołobrzeg miastem róż – to hasło pamięta wielu mieszkańców, a to dlatego, że róże i krzewy sadzono na skwerach, na których niegdyś znajdowało się dawne miasto: to średniowieczne, a potem przedwojenne, powstałe na dawnych terenach fortyfikacji nowożytnych. Wszystko zmieniło się jednak za sprawą inwestycji budowlanych, które nad Parsętą, w centrum, ruszyły w latach 70-tych. Wówczas, rozpoczęto realizację wizji „Miastoprojektu”, polegającego na budowie wielkich ścian, w tym wschodniej i zachodniej, a pośród niech niższych budynków mieszkalnych. Podczas realizacji tych inwestycji nie prowadzono programowych archeologicznych wykopalisk ratowniczych. Były to zupełnie inne czasy, które w Kołobrzegu trwały ponad dekadę. Trwające wiele lat wykopaliska zaczęły się dopiero w 1986 roku, gdy na jednym z miejskich kwartałów, podczas budowy „Nowej Starówki”, znaleziono zabytki z przedwojennego miasta. Odnalezione eksponaty z czasów średniowiecznego miasta, można obecnie podziwiać w Muzeum Miasta Kołobrzeg.

Niestety, nie jest tak, że w obecnych czasach, gdy nasza świadomość na temat przeszłości, która znajduje się pod klombami czy chodnikami. Wyniki badań archeologicznych spowodowały, że Kołobrzeg stał się przedmiotem naukowych dyskusji, publikacji i artykułów. W mieście realizowanych jest wiele inwestycji na terenie obszaru średniowiecznego, ale także innych obszarów, które w żaden sposób nie były przebadane, co najwyżej nakładano tam obowiązek prowadzenia tzw. nadzorów archeologicznych. Tymczasem takie podejście do naukowego rozpoznania historii miasta należy uznać za przestarzałe. Dokonania Grupy Eksploracyjno-Poszukiwawczej „Parsęta” dowodzą tego regularnie w ostatnich latach, czy to w Parku Fredry, czy na terenie Lubinii.

Samo centrum miasta były wielokrotnie wzruszane na niewielkich głębokościach w wyniku prowadzonych różnych robót. A to zmieniano nawierzchnię ulic i chodników, a to wykonywano instalację wodociągową, kanalizacyjną, a to instalację gazową. Tu i tam układano ciepłociąg. To wszystko powodowało, że w dawnych latach po prostu przerzucano ziemię, bez jej jakiegokolwiek przeszukania. Takie tereny nie są atrakcyjne dla archeologów, dla których zabytki bez oryginalnego kontekstu historycznego nie mają aż takiego znaczenia. Jednak inaczej jest dla historyków czy muzealników, o pasjonatach historii nie zapominając. Powód jest prosty: dzięki sondom i urządzeniom elektronicznym, jesteśmy obecnie w stanie znaleźć metalowe przedmioty w ziemi, która była już pierwotnie badana, albo która stanowi urobek wtórny, przekopany i nawieziony. Pokazywałem to w audycji „Kwadrans z historią” nie raz, nie dwa. Ale przykład samego centrum Kołobrzegu, który udało się przepracować dzięki otwartej postawie archeologa prowadzącego prace na miejskiej inwestycji na placu zabaw przy ul. Dubois, zakończy się pozyskaniem ciekawego urobku historycznego. Z jednej strony, nie jest to jakiś imponujący zespół zabytków, niemniej pokazuje on, co jeszcze może znajdować się pod naszymi stopami. Tak pokrótce, są tam monety, w tym denar pomorski, guziki, inne przedmioty metalowe, jak ozdoby, podkowy czy fragmenty nowożytnych granatów. Nie zabrakło wyrobów ceramicznych i szklanych. Zachowało się kilka elementów fajansu, fragment wyrobu glinianego, elementy szklanych butelek, a nawet jedna zakorkowana butelka.

Działania Grupy Eksploracyjno-Poszukiwawczej „Parsęta”, która działa przy Towarzystwie Przyjaciół Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu są działaniami społecznymi i prowadzonymi bezpłatnie. Dzięki temu, możemy lepiej poznawać historię naszego miasta. Problem w tym, że nie wszędzie, gdzie są prowadzone inwestycje, a gdzie byłaby możliwość zbadania terenu przed wejściem robotników, nie wszędzie jest to możliwe. Przykład placu przy ul. Dubois pokazuje, jak wiele można znaleźć przy niewielkich nakładach i co powinno być wzorem. Dlatego na ostatnim Zespole ds. zabytków postawiłem wniosek, aby kwestia ta trafiła prezydenta miasta lub radnych w taki sposób, aby pochylić się nad prawem miejscowym i tym wykonawco miejskich inwestycji, którzy zgodzą się na eksplorację terenów w czasie robót budowlanych przez „Parsętę”, przyznawać dodatkowe punkty. Historia naszego miasta, tak uważa, jest tego warta.

Robert Dziemba