Bohaterowie patriotycznej manifestacji 10 listopada 1982 roku... Dziś przypada kolejna rocznica manifestacji pod katedrą, brutalnie rozpędzoną przez MO.

10 listopada 2011 r. o godzinie 17.00 Stowarzyszenie Przywracania Pamięci „Kołobrzeg 80” zaprasza pod tzw. „ołtarzyk” przy kołobrzeskiej Bazylice na uroczystości poświęcone kolejnej rocznicy manifestacji w 1982 roku. Zapraszamy wszystkich kołobrzeżan i gości, którym bliskie są ideały niepodległości i patriotyzmu, a szczególnie gorąco zaprasza wszystkich uczestników wydarzeń sprzed 29 lat. W książce „Kołobrzeg-twierdza „Solidarności”” poświęciłem cały rozdział dotyczący opisu największej manifestacji, jaka miała miejsce w Kołobrzegu w czasie obowiązywania stanu wojennego. Już po wydaniu książki dotarłem do szeregu nowych ciekawych dokumentów w tej sprawie. Zanim je zaprezentuję, przypomnę pokrótce, co wydarzyło się tego pamiętnego dnia.

Około godziny 15.00 na Placu 18 Marca zaczęli gromadzić się ludzie, którzy byli legitymowani przez SB i milicję. Demonstranci przeszli pod katedrę, gdzie urządzony był tzw. „ołtarzyk”. Śpiewano tam pieśni patriotyczne oraz wznoszono okrzyki. Część ludzi rozeszła się, a wobec pozostałych użyto zwartych oddziałów jednostek milicyjnych. Demonstrantów pałowano, a po ich rozproszeniu nastąpiły liczne zatrzymania. Kilka osób zostało pobitych. Bezpośrednio w czasie demonstracji zostało zatrzymanych 20 osób dorosłych i siedmiu nieletnich. Wobec pięciu osób wniesiono w trybie przyspieszonym akty oskarżenia o znieważanie milicjantów, tj. o przestępstwo z art. 236 k.k.

Sąd Rejonowy w Kołobrzegu 11 listopada 1982 r. w postępowaniu przyspieszonym skazał Krzysztofa Raciniewskiego na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem na 3 lata, 40.000 zł grzywny i pracę 20 godzin na cele społeczne.

Andrzejowi Bogdanowi Głuszkowskiemu Sąd Rejonowy w Kołobrzegu w dniu 12 listopada 1982 roku wymierzył karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem na 3 lata, dozór kuratora i 20 godzin pracy na cele społeczne.

Ryszarda Sławomira Staluszko Sąd Rejonowy w Kołobrzegu skazał na karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej pracy 40 godzin miesięcznie oraz opłatę 3.000 zł. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Kołobrzegu z 31 marca 1983 roku zmieniono karę ograniczenia wolności na 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Stefana Chwalebę Sąd Rejonowy w Kołobrzegu na rozprawie 12 listopada 1982 r. w trybie przyspieszonym skazał na karę 1 roku i 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej pracy 40 godzin miesięcznie. W wyniku rewizji obrońcy Sąd Wojewódzki w Koszalinie zmienił zaskarżony wyrok i 23 grudnia1982 roku skazał go na 1 rok ograniczenia wolności oraz zasądził potrącenie 20% wynagrodzenia miesięcznie na rzecz Skarbu Państwa.

Wobec Dariusza Malczaka Sąd Rejonowy w Kołobrzegu na rozprawie 12 listopada 1982 r. postanowił odstąpić od trybu przyspieszonego i zwrócił sprawę Prokuraturze. Wniesiono ponownie akt oskarżenia i skazano go za czyn z art. 236 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, a ponadto za przestępstwa kryminalne, łącznie na 2 lata pozbawienia wolności.

Spośród osób zatrzymanych, przeciwko dziewięciu skierowano wnioski o ukaranie w trybie przyspieszonym do Kolegium ds. Wykroczeń przy Naczelniku Miasta Kołobrzeg o czyny z art. 50 k.w., tj. o udział w dniu 10 listopada 1982 roku w zbiegowisku w Kołobrzegu, którego nie opuścili pomimo wezwania przez funkcjonariuszy MO. Jan Niemczycki został ukarany grzywną 12.000 zł, Leszek Szybisty grzywną 15.000 zł, Roman Janiszewski grzywną 10.000 zł, Andrzej Ogórek grzywną 15.000 zł, Ryszard Karasiński grzywną 10.000 zł, Kazimierz Durlik grzywną 12.000 zł, Bogdan Spychała grzywną 12.000 zł, Marek Stefański grzywną 12.000 zł, Dariusz Małek grzywną 8.000 zł.

Ustalono innych uczestników demonstracji i skierowano do Kolegium wnioski o ukaranie kolejnych 19 osób. Grzywny wymierzono: Henrykowi Kuzańskiemu – 10.000 zł, Elżbiecie Garbacz – 10.000 zł, Stanisławowi Glubie – 10.000 zł, Mieczysławowi Michalskiemu – 10.000 zł, Janinie Słomian – 3.000 zł, Sławomirowi Słomianowi – 10.000 zł, Zdzisławowi Grabowskiemu – 8.000 zł, Grzegorzowi Kubackiemu – 7.000 zł, Czesławowi Piesiowi – 6.000 zł, Markowi Proczkowi – 6.000 zł, Wojciechowi Wróblewskiemu – 6.000 zł, Wojciechowi Krzewinie – 12.000 zł, Zbigniewowi Kryckiemu – 12.000 zł, Zenonowi Tomaszewskiemu – 12.000 zł, Zbigniewie Buszcie – 10.000 zł, Józefowi Moskwie – 8.000 zł.

Wykaz osób legitymowanych podczas zajść obejmuje 67 nazwisk ze szczegółowymi danymi osobowymi. Większość była mieszkańcami Kołobrzegu, a tylko nieliczni z pobliskich miejscowości. Lista osób wylegitymowanych zawiera następujące nazwiska: 1. Andrzej Baliga, 2. Helena Błaszczak, 3. Stanisław Błaszczak, 4. Andrzej Bogusławski, 5. Józef Borucki, 6. Tadeusz Bryliński, 7. Wojciech Buszkowski, 8. Wojciech Gołomiński, 9. Andrzej Głuszkowski, 10. Stanisław Gromek, 11. Jarosław Górzyński, 12. Jerzy Grzesik, 13. Marian Gulbas, 14. Jerzy Herbowski, 15. Bogdan Igliński, 16. Stanisław Jaworek, 17. Kazimierz Jaworski, 18. Andrzej Jendernalik, 19. Piotr Kolczewski, 20. Cezary Kozłow, 21. Wojciech Kruszewski, 22. Jerzy Jakub Krygiel, 23. Grzegorz Kubacki, 24. Krzysztof Kumor, 25. Stanisław Kujawa, 26. Tadeusz Kulanin, 27. Piotr Lepa, 28. Zbigniew Łuczak, 29. Edward Makowski, 30. Waldemar Malinowski, 31. Zbigniew Mazurkiewicz, 32. Zbigniew Michalewicz, 33. Józef Michalik, 34. Ka-rol Mikołajczyk, 35. Wiesław Miller, 36. Ireneusz Mrowiński, 37. Wiesław Myśliwiec, 38. Władysław Orzełek, 39. Marek Pawlikowski, 40. Dariusz Petza, 41. Tadeusz Piątek, 42. Ryszard Plewaniuk, 43. Krzysztof Raciszewski, 44. Jan Radzikowski, 45. Marek Rajkiewicz, 46. Irena Rewińska, 47. Mirosław Różański, 48. Marek Sawczenko, 49. Marek Sendłak, 50. Edward Sinicki, 51. Jerzy Sobaczyński, 52. Janusz Soczyński, 53. Leszek Smoliński, 54. Zbi-gniew Świętochowski, 55. Andrzej Stolarski, 56. Barbara Szatkowska, 57. Leszek Skupnicki, 58. Ryszard Smoliński, 59. Artur Tokarski, 60. Józef Trybochowski, 61. Leszek Wojtalik, 62. Andrzej Wożny, 63. Wojciech Wróblewski, 64. Krzysztof Wziątek, 65. Krzysztof Zaremba, 66. Roman Zawiślak, 67. Adam Zglinicki.

Wiadomo również, że w zakładach pracy organizowano zbiórki pieniężne, aby pomóc osobom ukaranym przez Sąd bądź Kolegium ds. Wykroczeń.

Do dzisiaj nie wiadomo z całą pewnością z jakiej przyczyny odbyła się demonstracja pod kołobrzeską katedrą. 10 listopada przypadała druga rocznica rejestracji NSZZ „Solidarność” i TKK wezwała do ośmiogodzinnego strajku. W kilku miastach, tj. Krakowie, Wrocławiu i Warszawie miały miejsce demonstracje uliczne. Organizatorzy demonstracji kołobrzeskiej nie pamiętają już czy wezwanie do manifestacji było częścią ogólnopolskiej akcji, czy też było inicjatywą kołobrzeską dla uczczenia święta niepodległości. Z zachowanych dokumentów nie można wywnioskować co leżało u podłoża manifestacji pod kołobrzeską Katedrą. Nie wiadomo też z całą pewności, kto sprawował bezpośrednie dowództwo nad oddziałami milicyjnymi i esbekami. Czynił to bliżej nieokreślony sztab, przy czym plan działań MO i SB za-twierdził komendant Tadeusz Harasimowicz. Plan ten szczegółowo opisywał zamierzone działania w tym również szkic z rozmieszczeniem w centrum miasta poszczególnych grup oraz skład osobowy każdej z grup. Prawdopodobnie z powodu pośpiechu wszystkie dokumenty wykonano odręcznie. Dokumenty można przeczytać w galerii poniżej.

Manifestacja widziana oczami SB została przedstawiona w sprawozdaniu zastępcy szefa Wy-działu „B” tzw. „obserwacyjnego”  koszalińskiej SB mjra Kazimierza Łuczaka. Było to sprawozdanie pisane „na gorąco” i obejmowało opis wydarzeń od godziny 1400 do 1840. Dokument ten w miarę dokładnie oddaje przebieg wydarzeń i co do zasady jest zgodny z relacjami uczestników tamtych pamiętnych wydarzeń.

Część aktywnych uczestników demonstracji ustalano na podstawie wykonanych zdjęć z tzw. punktów zakrytych. Jestem w posiadaniu kilku takich zdjęć, które zamieściłem w książce „Kołobrzeg-twierdza „Solidarności”” na stronach 85-87. Zaznaczono na nich strzałkami oso-by biorące udział w manifestacji. Identyfikacją zajmowało się wielu funkcjonariuszy, w tym również oficerowie z Granicznego Punktu Kontroli. Świadczy o tym notatka znajdująca się w sprawie pod kryptonimem „Inżynier” sporządzona przez ppor. Grzegorza Szydłowskiego, który przekazał dalsze prowadzenie sprawy esbekowi Ryszardowi Pawelcowi, który przesłuchiwał rozpoznanego Henryka Kuzańskiego.

W dalszym ciągu jest wiele pytań, na które brak jednoznacznej odpowiedzi. Przeprowadziłem rozmowy z kilkunastoma uczestnikami patriotycznej manifestacji i uzyskałem wiele cennych szczegółów. Oczekuję na kolejne relacje świadków tych historycznych wydarzeń.



Adwokat Edward Stępień
www.edwardstepien.pl