W 1872 roku zapadła decyzja o likwidacji Twierdzy Kołobrzeg. Trwają prace, by grubo ponad 220 lat militarnej historii miasta opisać w internecie.

Początek czasów twierdzy przypada na wojnę 30-letnią. Wówczas, Kołobrzeg okupowały wojska cesarskie, a następnie Szwedzi. Ostatecznie, po rokowaniach pokojowych, miasto przypadło Brandenburgii, a Twierdza Kołobrzeg stała się faktem. W 1653 roku Kołobrzeg został stolicą Prowincji Pomorskiej. Gubernatorem Kołobrzegu został gen. art. Otto Chritof von Sparr, a komendantem twierdzy - ppłk Bogusław von Schwerin. I tak historii Kołobrzegu patronował bóg wojny - Mars. Miasto to było niszczone, to odbudowywane ze zniszczeń wojennych. Formalna likwidacja Festung Kolberg nastąpiła w 1872 roku, choć rozbiórka obiektów militarnych i zasypywanie kanałów fortecznych trwało już od wielu lat. Nastał czas Kołobrzegu jako kurortu, który zakłóciły dopiero walki w marcu 1945 roku.

W historiografii niemieckiej, dzieje twierdzy kołobrzeskiej są niezwykle popularne za sprawą obrony przed wojskami napoleońskimi w 1807 roku. Powstała w ten sposób legenda, uwieczniona w dziele przedwojennej kinematografii w reżyserii Veita Harlana "Kolberg". W historiografii polskiej, opracowania doczekały się bohaterskie dokonania polskich żołnierzy pod Kolbergiem w 1807 roku (walki o Fort Wilczy), ale przede wszystkim samodzielne zwycięstwo polegające na zdobyciu twierdzy w marcu 1945 roku, w wyniku czego śmierć poniosło wielu polskich i radzieckich żołnierzy.

Po wojnie, powstało kilka opracowań dotyczących Twierdzy Kołobrzeg. Najciekawsze z nich są autorstwa Hieronima Kroczyńskiego. Niestety, zasadniczo poza historią z marca 1945 roku, która została uwieńczona na wystawie w Muzeum Oręża Polskiego przy ul. Gierczak, w na wystawie Dzieje Kołobrzegu w Pałacu Brunszwickich przy ul. Armii Krajowej dzieje twierdzy są potraktowane niezwykle skrótowo. Autorzy pokazali historię średniowiecznego miasta w czasach świetności Hanzy, a potem de facto płynnie przeszli do czasów kurortu pierwszej kategorii.

Zdaniem wielu pasjonatów tematyki związanej z Twierdzą Kołobrzeg, należałoby się zastanowić nad zmianą tego stanu rzeczy. Osobiście złożyłem taki postulat na posiedzeniu Rady Muzeum, ale znając życie, rozbije się on o brak środków finansowych, a zapewne również na przeszkodzie staną kwestie lokalowe. Podkreślić należy, że muzeum pamiętało o rocznicy oblężenia twierdzy w czasie wojny siedmioletniej i zorganizowało świetną wystawę czasową, ale te kilkaset lat, nie tylko moim zdaniem, zasługuje na więcej.

W tym miejscu, należy przypomnieć oryginalny projekt zrealizowany 10 lat temu m.in. przez sekretarza Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Kołobrzegu - Tomka Łowkiewicza oraz Łukasza Domagałę. Mowa tu o portalu www.festungkolberg.prv.pl. 10 lat w informatyce to wystarczająco dużo czasu, żeby projekt zarósł kurzem, co nie znaczy, że stracił on na wartości pod kątem merytorycznym, czy jeśli idzie o zasięg prezentacji. Dlatego też wspólnie w zarządzie Towarzystwa Opieki nad Zabytkami doszliśmy do wniosku, że historia Twierdzy Kołobrzeg zasługuje na nasze zainteresowanie i opracowanie dla wszystkich tych, którzy zechcą zapoznać się z nią w internecie.

Wspólnie z Tomkiem Łowkiewiczem i Sławkiem Chałupniczakiem, oraz innymi osobami, o których wkrótce również napiszę, a także we współpracy z Urzędem Miasta Kołobrzeg, zbudujemy nową platformę historyczną pod nazwą www.twierdzakolobrzeg.pl oraz www.festungkolberg.pl. W wersji podstawowej, nasz projekt będzie funkcjonował w trzech językach. Chcemy objąć historię poszczególnych oblężeń, obiekty twierdzy i zachowane po dziś dzień zabytki, mapy i plany twierdzy oraz oblężeń, zdjęcia, pocztówki, obrazy i sztychy. Sporo miejsca poświęcimy odwadze i poświęceniu polskiego żołnierza w walce z hitlerowskimi obrońcami twierdzy w marcu 1945 roku. Chcemy również opracować powojenną historię Garnizonu Kołobrzeg, a także historię okolic, jak chociażby Rogowa czy Bagicza. W planach mamy ambitny projekt polegający na przetłumaczeniu filmu "Kolberg".

Chcielibyśmy, aby w nasz projekt włączyli się nie tylko pasjonaci, ale również uczniowie i nauczyciele historii, którzy chcieliby lepiej poznać historię miasta, nawet w terenie, chociażby zwiedzając na nowo zabytki Twierdzy Kołobrzeg. Nowe spojrzenie na historię, także młodego pokolenia, pozwoli nam lepiej zrozumieć potrzeby potencjalnych odbiorców.

Chciałbym zaznaczyć, że po kilkuletnich staraniach Towarzystwa Opieki nad Zabytkami we współpracy z Urzędem Miasta, w 2012 roku udało się do rejestru zabytków wpisać Park gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, stanowiący przecież relikt nowożytnej twierdzy. Przez wiele lat, zwłaszcza po tym, gdy Łeba ogłosiła się księstwem, proponowano, aby Kołobrzeg ogłosić na nowo twierdzą. Dziś, mamy już szlak reliktami nowożytnej twierdzy, które stanowią niewątpliwą atrakcję turystyczną. Twierdza Kołobrzeg w sieci, pozwoli lepiej zrozumieć historię naszego miasta nie tylko tym, którzy historią się interesują.

Robert Dziemba