Zgodnie z deklaracją prezydent Anny Mieczkowskiej, do rejestru zabytków wojewódzki konserwator zabytków wpisał Stanowiska Dowodzenia w Podczelu. Rada Miasta uchwaliła dla tego terenu plan zagospodarowania przestrzennego, ale sporna pozostawała nierozpatrzona od ubiegłego roku propozycja wpisania obiektu przy "Mona Lisie" do rejestru. Temat został zrealizowany, a Kołobrzeg ma nowy zabytek z okresu zimnej wojny.

Historyczny obiekt w postaci Stanowiska Dowodzenia (SD) w dzielnicy Podczele w gminie Miasto Kołobrzeg jest jedną z najważniejszych pozostałości dawnego kompleksu lotniskowego okresu Zimnej Wojny w naszym regionie. Rozbudowę lotniska dla potrzeb samolotów odrzutowych rozpoczęto w drugiej połowie lat 50-tych ubiegłego wieku. Wykupiono grunty orne od dwóch rolników i wydłużono pas startowy do 2500 metrów. W tym samym czasie nastąpiła rozbudowa infrastruktury lotniskowej. Według protokołów zdawczo-odbiorczych przekazanych przez stronę rosyjską, przy wielu obiektach widnieje data budowy (raczej jednak oddania do użytku) 1964 rok. Jest to zgodne z czasem przebazowania 871 "Pomerańskiego" Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (871 IAP) z Kluczewa do Bagicza. Nastąpiło to w 1965 lub 1966 roku. Według tych samych protokołów, przy roku budowy (oddania do użytku) SD pułku widnieje 1969 rok. Albo faktycznie przeniesiono tutaj pułk, który nie miał sensu stricte umocnionego schronu dowodzenia i wykorzystywał tymczasowo jakieś inne pomieszczenia, albo wkradł się tu błąd przy nanoszeniu danych. Niemniej w protokołach jest zawarta informacja odnośnie powierzchni 270 m² i kubaturze 324 m³.

Budynek schronu dowodzenia zajmował także węzeł łączności "Фазa" – „Faza”. Pracował on na systemie "Wozduch-1M" (taki sam stosowano w Wojsku Polskim). Zbierał i analizował informacje z poszczególnych węzłów łączności rozstawionych w różnych częściach lotniska. Mowa tu o węźle "Десерт" – „Desert” , oraz węźle "Нептун" – „Neptun”. Po przeanalizowaniu danych przesyłano wypracowane dane do SD gdzie wydawano już konkretne rozkazy.

Sam budynek SD jest nietypowy w stosunku do innych budynków SD 4. Armii Lotniczej stacjonującej w Polsce. Nie wykorzystano tutaj zasadniczo stosowanych elementów do budowy typu PANCYR czy GRANIT, zastosowano tutaj głównie elementy SBK lub USB (od strony wejścia północnego). W głównej sali brak piętra, za to jest konstrukcja w rodzaju „bocianiego gniazda” (chociaż też nie wiadomo, czy oryginalnie taką konstrukcję tam zastosowano). Pomimo niewielkiego wkopania obiektu SD w ziemię, zastosowano w nim wrota, drzwi oraz śluzy gazoszczelne, chroniące obsługę w środku w razie użycia gazów bojowych. Zabezpieczenie w razie ataku środkami broni masowego rażenia również występowało, ale miało sens jedynie gdy epicentrum wybuchu nie znajdowało się zbyt blisko obiektu.

Początkowo, przy projekcie zagospodarowania terenu lotniska i umożliwienia tutaj startów i lądowań, zakładano iż obiekt SD i teren przyległy będzie odpowiedni do posadowienia w tym miejscu radiostacji i wykorzystania owych pomieszczeń właśnie dla obsługi tego sprzętu. Ostatecznie, z tego projektu zrezygnowano.

Wraz z rozebraniem schronohangarów na lotnisku, a także degradacji i rozbiórce pozostałej infrastruktury lotniskowej, tak dobrze zachowany, a jednocześnie rozbudowany obiekt, w pełni zasługuje na ochronę i zachowanie dla przyszłych pokoleń jako zabytek. W związku z przystąpieniem do uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego dla Ekoparku Wschodniego, który swoim zasięgiem obejmie także schron dowodzenia, z przykrością należy zauważyć, że plan w żaden sposób tego obiektu historycznego nie chroni. Właśnie dlatego, Fundacja Historia Kołobrzegu wniosła do Miejskiego Konserwatora Zabytków o jego wpis do rejestru zabytków. Ponadto, złożone zostały uwagi do obszaru oznaczonego w projekcie planu symbolem 4 UZ, UT – dz. nr 4/177, następującej treści:
- w zakresie przeznaczenia terenu: „usługi kultury – teren zabudowy historycznej – Stanowisko Dowodzenia”;
- w zakresie zasad zagospodarowania: dopasować zasady do warunków rozlokowania zabudowy historycznej, zarówno w zakresie powierzchni i wysokości zabudowy, jak i linii zabudowy oraz powierzchni biologicznie czynnej; historyczny, zabytkowy obiekt objąć ochroną planu miejscowego;
- w zakresie dopuszczeń: dopuścić możliwość lokalizowania tymczasowych obiektów budowlanych, w celu obsługi funkcji podstawowej (np. handlowe, gastronomiczne itp.);
- pozostałe parametry dopasować do obsługi funkcji podstawowej.

Robert Dziemba, Tomasz Łowkiewicz