Rozmowa o projekcie „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej" realizowanego w MOPS w Kołobrzegu (projekt społeczny).

Rozmawiamy z Marzeną Jankowską, konsultantem pomocy społecznej i Moniką Karpińską, pracownikiem socjalnym, zajmującym się wyłącznie pracą socjalną z klientem.

- Przychodzi do was osoba pozostająca bez pracy i co?

- Marzena Jankowska: Po pierwsze, badamy co jest przyczyną tego pozostawania bez pracy. Jeżeli z pierwszego naszego kontaktu wynika, że osoba ma przede wszystkim problem alkoholowy, to do standardu nie trafi, bo trzeba ten problem na początku rozwiązać. Aby poprawić funkcjonowanie takiej osoby w środowisku trzeba ją wysłać na leczenie czy podjęcie terapii. Jeśli to kończy się pozytywnie, to taki klient zawsze może do nas wrócić. Gdy wraca, kierujemy go do pracownika ds. świadczeń, gdzie ustalana jest jego sytuacja. Pracownik ds. świadczeń ustala jego uprawnienia i zasoby, natomiast pracownik socjalny ustala możliwości ich wykorzystania i zaczyna z nim pracować, pomagając mu korzystać z zasobów i uprawnień.

- Jak ustala się takie zasoby?

- Monika Karpińska: To ustala pracownik ds. świadczeń. Sprawdzamy, czy klient ma uprawnienia do lokalu socjalnego. Jeżeli nie ma, to otrzymuje propozycję zamieszkania w schronisku. Zasobem może być wykształcenie klienta, atrakcyjny na rynku pracy wiek. Uprawnienia natomiast są ustalane na podstawie faktycznej sytuacji klienta i aktualnych przepisów prawa.

- Marzena Jankowska: Takim uprawnieniem jest pomoc innych instytucji, jak urząd pracy, służba zdrowia, po wyjściu z zakładu karnego pomoc postpenitencjarna z sądu. Jak już dojdziemy do tego, że klient ma możliwości do wykorzystania uprawnień i zasobów, toczy się oddzielne postępowanie administracyjne – klient kwalifikuje się do świadczeń z pomocy społecznej. W tym samym czasie klient trafia do pracownika socjalnego, jest objęty pracą socjalną, na podstawie narzędzi pracy socjalnej, krok po kroku może wykorzystywać te zasoby.

- Monika Karpińska: Najpierw jest rozpoznawanie sytuacji. Później stawiana jest diagnoza. Mamy do tego specjalne narzędzia. Przeprowadzany jest wywiad z osobą pozostającą bez pracy, który głębiej przybliża nam sytuację klienta. To są specjalne wywiady, które do tej pory w pomocy społecznej nie były stosowane, na pewno nie na taką skalę. Jest to rozpoznanie sytuacji, wywiad z osobą pozostającą bez pracy, jest ocena sytuacji, no i są narzędzia fakultatywne, czyli ankiety o zasobach i możliwościach, umiejętności poszukiwania pracy, aktywności na rynku pracy, gospodarowania swoim czasem. Te ankiety wypełniamy wspólnie z klientem. Wydają się proste, ale klientom sprawiały one sporo kłopotów, gdyż nad wieloma kwestiami nigdy dotąd się nie zastanawiali, na przykład nad pytaniem, co spowodowało, że znaleźli się w danej sytuacji. Problem wielu sprawiało pytanie, jakie mają zainteresowania.

- Marzena Jankowska: Na pewno te narzędzia pogłębiają wiedzę o sytuacji związanej z problemem klienta, umożliwiają profesjonalne działania w ramach efektywnego prowadzenia pracy socjalnej.

- A klienci nie są zaniepokojeni, że chcecie tak dużo informacji o nich?

- Marzena Jankowska: Owszem, takie pytania pojawiają się. Ale tak jak lekarz rozpytuje pacjenta, żeby postawić diagnozę, tak i my musimy poznać historię klienta, aby stwierdzić co mu potrzeba. Przy prawidłowo postawionej diagnozie ta pomoc będzie skuteczniejsza.

- No dobrze, macie już te ankiety, mnóstwo danych, i co dalej się z tym dzieje?

- Monika Karpińska: Rozmawiamy z klientem o jego planach na przyszłość, czy chce znaleźć pracę, czy może ma za małe kwalifikacje i chce się przeszkolić. Pytamy o cele główne w życiu i wyznaczamy mniejsze cele, które pozwolą zrealizować cel główny. Ustalamy plan działania i staramy się go realizować w ramach umowy współpracy, którą podpisuje klient i pracownik socjalny. Co ważne, trzymamy się terminów zapisanych w umowie. Oczywiście, pracownik socjalny pomaga, tam gdzie klient sobie nie poradzi, na przykład przy wypełnieniu dokumentów w urzędzie. Realizacja umowy na końcu podlega ocenie i ewaluacji. Wówczas oceniamy, czy się udało, a jeśli nie, to dlaczego.

- Wy chcecie ludziom pomagać, a przecież ludzie przychodzą do was po pieniądze.

- Monika Karpińska: Mamy coraz więcej przypadków, gdzie przychodzą ludzie, którzy potrzebują usługi pracy socjalnej. Mają niepozamykane sprawy rodzinne, które ciągną się za nimi latami. Pojawiają się kwestie długów, eksmisji. Muszę powiedzieć, że coraz rzadziej spotykamy przypadki, że człowiek potrzebuje tylko pomocy finansowej.

- Marzena Jankowska: Pracownik socjalny oferuje klientowi pewien pakiet usług, różne formy pomocy specjalistów: psychologa, prawnika, pedagoga. Klienci nie wiedzą od czego zacząć, gubią się, a taka pomoc specjalistyczna pozwala na spojrzenie na problemy w sposób pewny i jasny. To zwiększa wiarę we własne możliwości.

- Czy ten standard pomocy przyjmie się w Polsce?

- Monika Karpińska: Tak. Potrzeba wprowadzenia takich zmian istniała już wcześniej, ale jej skala była ograniczona liczbą osób, jaka przypadała na jednego pracownika socjalnego.
Marzena Jankowska: Praca socjalna zawsze była prowadzona, ale nie na takim rozszerzonym poziomie. Ten poziom pracy jest obecnie wyższy poprzez profesjonalne narzędzia, co pozwala na problemy spojrzeć szerzej. Zgodnie ze standardem, pracownik ds. świadczeń nie może mieć więcej niż 80 klientów, a pracownik socjalny nie więcej niż 20. Z mojego doświadczenia wynika, że obecnie, praca socjalna zespala pracownika socjalnego i klienta. Stają się oni partnerami.