20 sierpnia 1969 roku ruszyła pierwsza taśma produkcyjna Fabryki Podzespołów Radiowych „Elwa”. Początkowo, pracowało w nim 75 osób, a w połowie lat 70-tych osiągnięto zatrudnienie na poziomie 450 osób, planując zatrudnienie nawet na poziomie 600 osób, w większości kobiet.

Po przyjęciu 13 listopada 1957 roku uchwały Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów o odbudowie Kołobrzegu, ważnym elementem miastotwórczym było lokalizowanie tu przemysłu, który korelowałby z uzdrowiskowym charakterem miasta. W przypadku centrum, sprawa nie była taka oczywista, zwłaszcza w okresie napięć międzynarodowych. Obawiano się konfliktu atomowego i pojawił się pomysł, aby na miejscu przedwojennego Domu Handlowego Zeecka, zbudować fabrykę zbrojeniową. Rozumowanie było oczywiste: ze względów humanitarnych, Amerykanie nie zbombardują Kołobrzegu. Pomysł upadł, ale lokalizacja fabryki nie. Zamiast bomb, budowano tu elektronikę. Tak rozpoczęła się akcja wyburzania od 1967 roku ruiny dawnej "galerii" i rozpoczęła w 1968 roku budowy Fabryki Podzespołów Radiowych "Elwa" w Warszawie, Zakład w Kołobrzegu. Zbudowano go od nowa, a gmach ten na długie lata wrósł w architekturę betonowego centrum miasta, tchnącego duchem socjalizmu.

"Elwa" od początku rozwijała się dynamicznie, starając się odpowiedzieć na zapotrzebowanie polskiego przemysłu elektronicznego. Zakład funkcjonował w państwie socjalistycznym, brał udział w różnych akcjach politycznych, czy współzawodnictwa pracy. W latach 80-tych, działała tam prężnie "Solidarność", a jeden z pracowników fabryki, Henryk Bieńkowski, został pierwszym prezydentem miasta w okresie Polski samorządnej w 1990 roku.

W okresie przemian społeczno-gospodarczych, "Elwa" zmieniła nazwę na "Elkon", ale nie przetrwała w duchu realizacji kapitalistycznej i zlikwidowano ją w 1996 roku. Przez wiele lat trwała dyskusja na temat zagospodarowania gmachu po fabryce, którą w 2005 roku przebudowano na galerię "Hosso".

Robert Dziemba
Fot. archiwum Jerzego Patana i archiwum autora