Niedawno, na portalu „Miastokolobrzeg.pl” pojawiła się informacja z jednego z portali turystycznych: „Must see” w Kołobrzegu – „Złota Uliczka z odtworzoną przedwojenną zabudową”. Przyznam się, że nigdy o takiej nie słyszałem i postanowiłem szerzej poszukać, gdzie to jest, zwłaszcza, że zaczęli o to pytać słuchacze.

Otóż pierwsza informacja, jaką znalazłem na temat „Złotej Uliczki”, pojawiła się w sieci już w 2010 roku. Na portalu „Garnek.pl”, ktoś pod zimowym zdjęciem napisał tak: „Kołobrzeg - ul. Dubois zwana Złotą Uliczką z odtworzoną przedwojenną zabudową, jest jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych miasta. Przede wszystkim dzięki temu, iż swoim półkolistym kształtem, wyznacza przebieg średniowiecznych murów miejskich. Jest również jedną z najlepiej zachowanych alejek, która ocalała od nieodwracalnych działań wojennych. Można na niej przyjrzeć się kształtowi kilku przedwojennych kamieniczek”. Wpis ten musiał być na tyle popularny, że zaczęto go kopiować na różne inne portale pod kątem atrakcji w Kołobrzegu. „Złota Uliczka” miała być naśladownictwem tej praskiej, historycznej i zabytkowej, a jakże, atrakcji stolicy Czech. Przykład ten pozwala pokazać, jak powstają mity. Ktoś napisał coś w sieci, inni zaczęli kopiować, a choć nie ma to za wiele wspólnego z rzeczywistością, żyje własnym życiem. I o istnieniu tego wiedzą wszyscy, tylko nie my, tak zwani autochtoni.

Czy ulica Dubois jest atrakcją historyczną? Nie budzi najmniejszej wątpliwości, że nie jest, chyba, że wziąć usytuowaną dalej, niż omawiany odcinek, Basztę Prochową. Przecież sama ulica nie przebiega wyłącznie na odcinku od Armii Krajowej do Katedralnej, ale biegnie jeszcze przez dwa kolejne skrzyżowania do Giełdowej włącznie. Ulica ta nie jest jakaś wyjątkowa pod względem rodowodu. Jej historia sięga czasów średniowiecznych, jak całego centrum miasta – 1255 roku i lokacji nowego Kołobrzegu na prawie lubeckim. W przebiegu zasadniczym, od skrzyżowania z Giełdową do Katedralnej, była to pierwotnie ul. Kowalska. Na odtwarzanych planach łuk w kierunku obecnej Armii Krajowej nie ma nazwy, ale w okresie przedwojennym dla całej Dubois taka nazwa się utrzymała. Warto podkreślić, że główne ulice w mieście były ulicami na osi północ-południe (pięć), a trzy podrzędnie na osi wschód-zachód i miały mniejsze znaczenie. Nie ma również informacji źródłowych, aby znajdowała się tam jakaś szczególna zabudowa. W okresie nowożytnym, na zewnątrz murów średniowiecznych, na tym odcinku powstał Bastion Prusy. Zabudowa ta utrzymywała się do XIX wieku. Dopiero w tym okresie zaczęła powstawać tam jakaś zabudowa. Na jednej z widokówek z końca XIX wieku widać, że w tej okolicy była zabudowa raczej biedna, miejscami szachulcowa, drewniana od strony fortyfikacji, a od strony miasta niewielka zabudowa, zapewne potem zastąpiona obiektami nowymi z początku XX wieku, ale nie wszędzie. Taki stan utrzymał się w tym miejscu do wybuchu II wojny światowej. W audycji wskazywałem, że nie udało mi się natrafić na zdjęcia zabudowy ul. Kowalskiej przed zniszczeniem, ale już po nagraniu odcinka, na takie ilustracje natrafiłem. Zostały opublikowane w książce "Kolberg. Fuhrer durch eine untergegangene Stadt", która ukazała się nakładem Verlag Peter Jancke, a w Polsce Wydawnictwa "Kamera". Widoczna tam jest m.in. kamienica z zakładem Franza Klassena, kołobrzeskiego kowala i ślusarza, którego warsztat wykonał wiele obiektów w Kołobrzegu, m.in. kopię kołatki dla kolegiaty, czy lampy przy kuli przed ratuszem.

W wyniku walk o Kołobrzeg centrum miasta zostało poważnie zniszczone. Obiekty, które były uszkodzone, albo w wyniku zaniedbań zaczął pogarszać się ich stan techniczny (jeśli wcześniej nie rozebrano ich w celu wywózki cegły na odbudowę stolicy), były sukcesywnie rozbierane. Przy ulicy Dubois pozostały tylko 3 kamienice. Budowę nowych obiektów realizowano w latach 60-tych i 70-tych. Kamieniczki te rzucały duży kontrast na zabudowę realizowaną w ramach wizji "Miastoprojektu": betonową, płaską, szarą. Nawiązywały do dawnego Kołobrzegu, który w latach 70-tych mocno już był przerzedzony, jeśli idzie o architekturę. I tak miejsce to zaczęto nazywać "Starą Starówką". Nazwa ta została później wykorzystana do nowego założenia architektonicznego, realizowanego od drugiej połowy lat 80-tych w centrum miasta, zwanego "Nową Starówką".

Dlaczego więc pojawiła się nazwa "Złota Uliczka", która nie nawiązuje do niczego, poza tym, że jest kopią nazwy ulicy z Pragi? Było to możliwe, bo na to pozwala współczesny internet. Dlatego warto podkreślić, że takiego czegoś jak "Złota Uliczka" w Kołobrzegu nie ma i nie nawiązuje to do żadnej tradycji historycznej.

Robert Dziemba
Ilustracja wprowadzająca: widok na ul. Kowalską, obecnie Dubois

Na ilustracjach:
1 - Widok w kierunku ul. Dubois od strony kanału fortecznego, koniec XIX w.
2 - Ulica Kowalska przed 1945 r., kamienica Franza Klassena.
3 - Ulica Kowalska przed 1945 r.
4 - Zniszczona ulica, widok z wieży kolegiaty, 1945 r.
5 - Ulica Dubois, 1958 r.
6 - Ulica Dubois, lata 60-te.
7 - Odbudowa budynków na ulicy Dubois.
8 - Pocztówka z widokiem ulicy Dubois, lata 70-te XX wieku

Źródła: archiwum autora, Verlag Peer Jancke, film "Na przykład Kołobrzeg", archiwum Jerzego Patana